Το να προηγείται κανείς είναι ταλέντο. Το να καθηγείται είναι σοφία. Το να εισηγείται είναι κατάρτιση και πείρα. Το να αφηγείται είναι συγκινησιακή ευπάθεια και λεκτική ευθυβολία. Το να ηγείται όμως κανείς, το να ασκεί εξουσία είναι όλα αυτά αλλά και άλλα πολλά. Είναι ευθύνη και οδύνη, γενναιότητα και αποφασιστικότητα, αρετή και ευθυκρισία, αγώνας και αγωνία.
Και όλα αυτά τα προσόντα τα ηγετικά δεν τα προσπορίζει, οεν τα παρέχει, δεν τα χορηγεί μόνο η γενετική προικοδοσία, η κληρονομική καταβολή, αλλά εξίσου πιστώνονται και στην περιβαλλοντική μας επιδότηση και επιρροή.
Με δεδομένο λοιπόν πως η ανθρώπινη προσωπικότητα είναι συνάρτηση κληρονομικότητας και περιβάλλοντος, πως είναι το άνθος της διασταύρωσης και ο αρμονικός συγκερασμός της καταγωγής και της αγωγής μας, είναι ευνόητο γιατί άνθρωποι απαίδευτοι δεν έχουν τα εύσημα της υπεροχής στην προσωπική τους ζωή και στον κοινωνικό τους βίο, ως ανάγωγοι είναι ανεπιθύμητοι και αποσυνάγωγοι.
Παιδεία, έχουν πες είναι ό,τι απομένει, όταν ξεχάσουμε όλα όσα μάθαμε. Είναι ο νοσταλγικός απόηχος από την ηχητική πανδαισία μιας πολύχρονης και πολυεπίπεδης παιδευτικής διαδικασίας. Είναι το λίγο μα ακριβό άρωμα, που πάντοτε μένει στο χέρι αυτού, που ευτύχησε να κρατήσει και να προσφέρει ένα πνευματικό τριαντάφυλλο.
Και ο σωστός ηγέτης «δυναμωμενος με τη θεωρία και τη μελέτη» του ποιητή, όχι μόνο «τα πάθη του δεν θα φοβάται σαν δειλός», αλλά έχοντας αποδυναμώσει τις αδυναμίες του και ισχυροποιήσει (ενδυναμώσει) τις δυνατότητές του, θα πλοηγεί με αριστοτεχνική δεξιότητα το σκάφος της ηγεσίας στα απάνεμα και ασφαλή λιμάνια της επαγγελματικής ευδοκίμησης, της έξωθεν καλής μαρτυρίας και της εσωτερικής επιβεβαίωσης και επιδοκιμασίας.
Αφού λοιπόν ο ηγέτης, όπως άλλωστε και ο άνθρωπος, και γεννιέται και γίνεται, αδυνατώντας νομοτελειακά να επηρεάσουμε την γέννηση, ας συμβάλλουμε τουλάχιστον θετικά στην πνευματική του διαμόρφωση και αναγέννηση. Αυτόν τον ευγενή στόχο και σκοπό υπηρετούν τα «Μαθήματα Ηγεσίας» του Μιχάλη Πλουμή, που σήμερα έχουμε την τιμή και τη χαρά να παρουσιάσουμε και να κατευοδώσουμε.
Με την θεματική τους ποικιλία, τον γνωστικό τους πλούτο, την βιωματική τους παραστατικότητα και την επιστημονική τους βαθύτητα και πληρότητα θα μετατρέψουν την εγγενή δυνατότητα των εκκολαπτόμενων ευέλπιδων αξιωματικών σε επίκτητη ικανότητα, σε μείζονα διοικητική αξιοπιστία και αποτελεσματικότητα.
Και επειδή το πολύπλοκο θέμα της ηγεσίας, όπως και το πρόβλημα του διδακτού της Πλατωνικής αρετής, είναι μεγέθη παράλληλα και ισοϋψή, μπορούν με την κατάλληλη παιδεία και την ειδική αγωγή να βελτιωθούν και να αναβαθμιστούν. Και αφού και από το ποίημα της ηγεσίας, όπως και από το ποίημα της ζωής, μόνο τον πρώτο στίχο μας χαρίζουν οι θεοί και του άλλους πρέπει να τους γράψουμε εμείς, ας αντλήσουμε από το βιβλίο του Μιχάλη Πλουμή το γνωστικό υλικό, που θα καταστήσει πιο ευδιάβατο και πιο στοχαστικό το βιοτικό μας οδοιπορικό.
Με δεδομένο λοιπόν πως η άσκηση της εξουσίας προϋποθέτει ένα σύνθετο πλέγμα ρόλων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, ανάμεσα σε άρχοντες και αρχόμενους, ελέγχοντες και ελεγχόμενους και καθώς οι ρόλοι αυτοί είναι εναλλασσόμενοι και περιοδικοί, πρέπει, τόσο την ηγετική εξουσία όσο και την λαϊκή, ο κάθε πολίτης να εκπαιδεύεται και να την ελέγχει και να την ασκεί.
Όπως ο λόγος και ο αντίλογος συνθέτουν και συναποτελούν τον διάλογο και οι θέσεις και οι αντιθέσεις οδηγούν σε γόνιμες και δημιουργικές συνθέσεις, έτσι και λαός και ηγεσία, στην αμφίδρομή τους σχέση και λειτουργία, πρέπει με διά βίου εκπαίδευση και ειδική παιδεία, να αμβλύνουν τις αιχμηρές γωνίες στην μεταξύ τους εξάρτηση και επικοινωνία. Πρέπει να θητεύσουν στο εργαστήρι του αμοιβαίου σεβασμού, της υπακοής και της αυτοπειθαρχίας και διαχειριζόμενοι με σύνεση και ευθυκρισία τα λίγα, που έχουν να μοιράσουν και τα πολλά, που έχουν να μοιραστούν, να υδροδοτήσουν με νέο και καθαρό νερό το ρυάκι της ιστορίας και να επιτρέψουν στην ηγεσία της νέας πια χιλιετίας όχι να διαπλέει τους ωκεανούς με τις γνώσεις της ακτοπλοΐας αλλά να πηδαλιουχεί το σκάφος που της αναλογεί σε ήρεμα νερά, με ευστάθεια και ισορροπία.
Τα μαθήματα ηγεσίας, λοιπόν, ουσιαστικά είναι μαθήματα ζωής’ μας ενδιαφέρουν όλους, γιατί μας αφορούν όλους. Τόσο στο δημόσιο βίο μας, όσο και στη ιδιωτική μας ζωή, είμαστε όλοι δυνάμει ηγήτορες ή οπαδοί. Πρέπει λοιπόν να μάθουμε πως η δικαιοδοσία δεν συνάδει με την αυθαιρεσία, δεν είναι συμβατή με την καρεκλοκενταυρική άσκηση της εξουσίας’ πως η ελευθερία, που είναι το άρωμα της δημοκρατίας, δεν τελειώνει απλά εκεί που αρχίζει η ελευθερία των άλλων, αλλά πως τελειώνεται και ολοκληρώνεται μέσα στην ελευθερία των άλλων.
Η πειθαρχία και η υπακοή είναι η θετική όψη του νομίσματος της ανταρσίας και της ανυπακοής. Πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση είναι η δεύτερη. Πιο αναγκαία όμως είναι η πρώτη.
Η συνθετότητα των ανθρώπινων σχέσεων, των συνειδητών θέσεων αλλά και των υποσυνείδητων διαθέσεων επιβάλλει την εύρεση της αριστοτελικής μεσότητας, της χρυσής τομής, ανάμεσα στη βούληση του νου και στη βουλιμία του ενστίκτου, ανάμεσα στου ηθικού Υπερεγώ τα ουρανοπινή φτερουγίσματα (σκιρτήματα) και του κατώτερου Εγώ τα χαμερπή και ενστικτώδη ορμήματα.
Γι’ αυτό βασική προϋπόθεση του άρχειν είναι η βαθειά κατανόηση του άρχεσθαι. «Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήσει», θα μας θυμίσει ο αρχαίος σοφός. Και, όπου δεν ισχύει ο λόγος, η λαϊκή εμπειρία και θυμοσοφία, θέλει αναγκαστικά να πίπτει η ράβδος. Όμως επειδή η σφαίρα και η πένα είναι απο το ίδιο μέταλλο, αν ασκήσει κάνεις καλα το πνεύμα του, δεν θα χρειαστεί να κακοποιήσει το σώμα του.
Τα «Μαθήματα Ηγεσίας» του συνταγματάρχη Πλουμή, είναι άθλημα και πόνημα, στοίχημα και καύχημα θησαυρισμένης σοφίας και κατασταλαγμένης εμπειρίας δεκαετιών. Μια εμπειρία που αποκτήθηκε στα σπουδαστικά έδρανα, σφυρηλατήθηκε στα πεδία των μαχών, αναβαθμίστηκε μέσα στην πολυεπίπεδη επικινδυνότητα των στρατιωτικών επιχειρήσεων και δοκιμάστηκε επιτυχώς μέσα στην αυστηρή υπευθυνότητα των διοικητικών υπηρεσιών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Όλα αυτά αποτελούν το ακριβό καταστάλαγμα της βιωμένης εμπειρίας του μαθητή, του αξιωματικού, του Δασκάλου, του Διοικητή και του πολεμιστή, του ανειρήνευτου γενικά ανθρώπου, που θέλει και ποθεί, να αφήσει το αποτύπωμά του στα εκπαιδευτικά δρώμενα του τόπου του και να ανεβάσει, ως άλλος Σίσυφος, το προσωπικό του λιθάρι, όσο ψηλότερα μπορεί στον επιβλητικό Ακροκόρινθο της σοφίας και της αρετής.
Η θητεία του στο εξωτερικό και η ικανότητά του να αντλεί πληροφορίες άμεσα από το ξενόγλωσσο εκπαιδευτικό υλικό δίνουν στην βιβλιογραφία των «Μαθημάτων Ηγεσίας» μείζονα σφαιρικότητα, επιστημονική εμβέλεια και μια παγκοσμιότητα, που την καθιστά, σε συνδυασμό βέβαια και με τις ελληνικές παραπομπές, άκρως ενδιαφέρουσα και ιδιαζόντως ελκυστική.
Από το πνευματικό τραπέζι που παραθέτουν τα «Μαθήματα Ηγεσίας» δεν πρόκειται να σηκωθεί νηστικός κανείς. Από το πλούσιο αυτό πνευματικό εδεσματολόγιο δανειζόμαστε λίγες σκέψεις, με πολλή όμως ουσία και ξεχωριστή ,θα λέγαμε, γεύση.
Ο ηρωισμός, θα μας πει, είναι η επιβολή της ευπρέπειας πάνω στον έλλογο φόβο. Ο ηρωισμός δεν είναι άσχετος με τον φόβο άλλωστε υπάρχουν φόβοι, που θα ήταν άνανδρο να μην τους νιώθαμε. Ηρωισμός είναι η υπέρβαση αυτού του φόβου, είναι η γενναιόψυχη προσαρμογή και η συνειδητή και αυτόβουλη υποταγή στην ηθική αναγκαιότητα του κινδύνου και στην κρισιμότητα της στιγμής,
Ο φόβος είναι αντίδραση. Το θάρρος είναι απόφαση θα δανειστεί από τον Ουίνστον Τσώρτσιλ.
Ο φόβος του θανάτου είναι για τον άνθρωπο η σκεπασμένη όψη του εγωισμού του.
Στη σκλαβιά ο φόβος δεν είναι πειθαρχία αλλά αδυσώπητος και εξανδραποδιστικός εξαναγκασμός.
Η ελπίδα δεν μπορεί να είναι στρατηγική νίκης. Η ελπίδα είναι κίνητρο για να οδηγηθείς προς αυτήν,
Η καρτερία είναι η μεσότητα μεταξύ της ανυπομονησίας και της αδράνειας, κατά τον Αριστοτέλη και ο Ναπολέων θα μας πει πως η νίκη ανήκει σ’ αυτόν που έχει την μεγαλύτερη καρτερία, την πιo στοχαστική υπομονή.
Στο κεφάλαιο του ομαδικού πνεύματος, του πνεύματος της μονάδας, επισημαίνει πως η συνεργασία δεν είναι αθέμιτος διαγκωνισμός αλλά ευγενής συναγωνισμός, δεν είναι διάχυση και απώλεια της δύναμης, αλλά πολλαπλασιαστής της ισχύος της.
Πολλές φορές συμφέρει να λέμε ψέματα και στους δικούς μας και στους εχθρούς. Στους πρώτους ευχάριστα, στους δεύτερους δυσάρεστα για να μη μπορούν να τα διαχειριστούν.
Ο φθόνος είναι ο πόνος που νιώθει κάποιος για το καλό του διπλανού του.
Στη ζωή το πάθος τροφοδοτεί τον σκοπό πυροδοτεί τα συναισθηματικά μας καύσιμα και μας οδηγεί γρηγορότερα προς αυτόν.
Δεν επιβιώνει το πιο δυνατό είδος ή το πιο έξυπνο, αλλά το πιο ευπροσάρμοστο. Και επειδή η ικανότητα της προσαρμογής είναι
ανάλογη με τον βαθμό της νοημοσύνης μας, οι έξυπνοι είναι προσαρμοστικοί, ενώ οι ηλίθιοι δυσπροσάρμοστοι και δυσλειτουργικοί.
Όταν κτυπάς κάποιον στο κεφάλι με λόγια ή με πράξεις, αυτό συνιστά ωμή επίθεση, δείγμα κακίας, δεν είναι μορφή ηγεσίας.
Ο γνήσιος ηγέτης δεν ψάχνει την ομοφωνία, αλλά την διαμορφώνει. (Λούθερ Κινγκ)
Γρήγορη λύση είναι συχνά-η αργή λύση. Είναι το «σπεύδε βραδέως», των αρχαίων προγόνων μας.
Δεν μπορεί να ευαγγελίζεται την λύση ενός προβλήματος, αυτός που αποτελεί μέρος του. Οι ακατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις, και την δική τους ακαταλληλότητα δραματικά αποδεικνύουν και την καταλληλότητα της θέσης ακυρώνουν και διαλύουν.
Η σχέση της ηγεσίας και της κοινωνίας είναι όπως η σχέση του
νερού με την κοίτη του ποταμού. Η ροή του νερού διαμορφώνει την κοίτη του ποταμού και αυτή με τη σειρά της προκαθορίζει τα όρια και την κατεύθυνση του νερού. Το στιβαρό και υπεύθυνο χέρι του ηγέτη θα δώσει σταθερή κατεύθυνση, υπευθυνότητα και ποιότητα στην διάχυτη συμπτωματικότητα, στον άναρχο και πηγαίο παρορμητισμό της τρέχουσας καθημερινότητας. Γι’ αυτό ο ηγέτης πρέπει να είναι ακριβοδίκαιος και απροσωπόληπτος, να αίρεται πάνω από τον ευεξήγητο ανθρώπινο υποκειμενισμό και να μοιράζει σε όλους, σε δίκαιη μερίδα και το ψωμί και την ελπίδα.
Και πρέπει να το πράττει «με λογισμό και με όνειρο», με σοφία και φαντασία, με ευπρέπεια και ευθυκρισία. Και να το επικυρώνει και με την σκηνική του παρουσία, με την γλώσσα του σώματος, που δεν πρέπει να ακυρώνει την πειθώ του στόματος. Το σωματικό παράστημα, η λαμπρότητα της στολής, πρέπει να είναι μεγέθη ισοδύναμα και ισοϋψή με το ηθικό του ανάστημα και την ευγένεια της ψυχής.
Εδώ ο συγγραφέας συναντάται με την κλασσική ελληνική αντίληψη του μέτρου και της αρετής, που ήθελε τον υγιή νου, την γενναία ψυχή, μέσα σ’ ένα εξίσου υγιές σώμα να συνυπάρχει και να συγκατοικεί.
Συνεχίζοντας θα μας πει πως του ηγέτη η συναισθηματική νοημοσύνη δεν πρέπει να νοθεύεται και να εφεσιβάλλεται από την χρησιμοθηρική λογική και την πρακτική ατσιδοσύνη. Ο ηγέτης πρέπει επίσης να μην αγνοεί και τις κυκλοθυμικές διαθέσεις του πλήθους. Να μην ξεχνά πως ο λαός, που τη μια Κυριακή σε υποδέχεται μετά βαΐων και κλάδων, την άλλη Κυριακή μπορεί να σε ποτίσει «όξος και χολήν».
Στην ψυχολογική σκιαγράφηση της ηγετικής φυσιογνωμίας θα αναφέρει πως ο υπέρχειλος ναρκισσισμός, ο υπερφίαλος εγωισμός, ο άκαμπτος υψαυχενισμός υποδηλώνουν και μαρτυρουν έναν, ελλειμματικό, ανασφαλή και ευάλωτο ψυχισμό. Έναν ψυχισμό που όχι μόνο δεν μπορεί τα γενικότερα μηνύματα και αιτήματα των καιρών να ενωτισθεί και να κατανοήσει, αλλά ούτε και τα προβλήματα της υπηρεσιακής του καθημερινότητας δεν μπορεί να διαχειριστεί και να επιλύσει.
Ως κατώτερος των περιστάσεων και των απαιτήσεων της στιγμής, κινητοποιεί ψυχοδυναμικούς μηχανισμούς για να αμυνθεί και φαινομενικά τουλάχιστον να ανταποκριθεί στα ηγετικά καθήκοντα που του έχουν ανατεθεί. Έτσι υπεραναπληρώνει και μεταθέτει, αρνείται και απωθεί, στρουθοκαμηλίζει και αλληθωρίζει, βλέποντας αυτό που αντέχει και θέλει και όχι αυτό που επείγει και που πρέπει να δει.
Οι άνθρωποι αυτοί που έχουν φανταχτερό ύφος αλλά ανύπαρκτο ηγετικό ήθος, είναι αυτοί που νοθεύουν το καθαρό οινόπνευμα της ηγεσίας με τα κίβδηλα υποκατάστατα του υπηρεσιακού τους ελλείμματος και της προσωπικής τους ηθικής αδυναμίας. Έτσι βαφτίζουν την ευθυνοφοβία και την ανευθυνοϋπευθυνότητα, σε σχολαστική ευθύνη και προσωποπαγή υπευθυνότητα, αν και πρόκειται στην ουσία για κραυγαλέα μορφή μειωμένης ευθύνης και ασύγγνωστης ανευθυνότητας. Και αφού, όπως η σεμνοτυφία είναι ο φερετζές (το πρόσχημα) της χαμένης σεμνότητας, έτσι και η δίδυμη αδελφή της, η σοβαροφάνεια είναι το χτυπητό δείγμα της σοβαρότητας που εχει χαθεί.
Και η σοβαροφάνειά τους αυτή, συνιστώντας εκτροπή της σοβαρότητας, παραπέμπει συνειρμικά σε μια τρίτη ομογάλακτη αδελφή τους, την ακραία και ανελαστική αυστηρότητα, που είναι ο. ισοσταθμιστικός αντίποδας μιας ενοχικής επιείκειας ή το βολικό άλλοθι μιας καλά καμουφλαρισμένης ανικανότητας.
Στα επικοινωνιακά χαρίσματα του ηγέτη είναι ενδιαφέρουσα η ειδική αναφορά που κάνει για τον στρατηγό Τζωρτζ Πάττον. Η γαλέρα θέλει λέρα, υποστήριζε με τη γνωστή του αθυροστομία ο στρατηγός και πως ο σκοπός του πολέμου δεν είναι να πεθάνεις για την πατρίδα σου, αλλά να κάνεις το άλλο καθίκι να πεθάνει για την δική του.
Πίστευε πως η έξυπνη βωμολοχία, επειδή πλήττει και το γνωστικό, αλλά κυρίως το συγκινησιακό κέντρο των ακροατών, αφήνει βαθύ αποτύπωμα πάνω στον ανθρώπινο ψυχισμό.
Η αθυροστομία αίροντας τη σοβαροφάνεια και την μεγαλοστομία, ακυρώνει τον συμβατικό καθωσπρεπισμό και την τυπολατρεία και γεφυρώνει την απόσταση ανάμεσα στην άκαπνη ιδανικότητα των λόγων και στην μπαρουτοκαπνισμένη φρικαλεότητα των έργων.
Και επειδή η γλώσσα του σαλονιού δεν συνάδει με την γλωσσά του λιμανιού, μας εισάγει στο θέατρο του πολέμου με την ανάλογη λεκτική ενδυμασία’ με το ένδυμα δηλαδή της αμετροέπειας, της αθυροστομίας και της αναίδειας, που καταργεί τον γλωσσικό ελιτισμό και τις ταξικές διαφοροποιήσεις. Και με τον γλωσσικό του δε αυτό ισοπεδωτισμό δίνει στα βέλη της επικοινωνιακής του φαρέτρας μεγαλύτερη εμβέλεια και ευστοχία, αφού αυτός είναι απόλυτα συμβατός με το ομαδοποιημένο συλλογικό υποσυνείδητο, με την φρίκη του πολέμου και με την τραχύτητα των ωρών. Και ο αναιδής αυτός γλωσσικός λαϊκισμός τίθεται στην υπηρεσία της φορτισμένης συγκυρίας και της κρισιμότητας των στιγμών. Η αγριότητα του πολέμου και η τρικυμία των ανάμεικτων παθών χρειάζεται το εύφλεκτο βωμολοχικό προσάναμμα, που θα πυροδοτήσει την αποθήκη των απωθημενών ενστίκτων και των καταπιεσμένων ορμών. Και η έκρηξη αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή καλύπτει τον φόβο του θανάτου, «τον εν ημίν παίδα» του Πλάτωνα και εξάπτει, εξαγριώνει το φρόνημα του μαχητή.
Το να είναι κανείς Έλληνας, γράφει ο πρώιμος οικουμενιστής Ισοκράτης, είναι πιο πολύ θέμα αγωγής παρά καταγωγής. Η αριστοκρατία του πνεύματος και όχι η καθαρότητα του αίματος δίνουν τις περγαμηνές της γνησιότητας και τα χρυσόβουλα της ποιότητας’ δίνουν τα πειστήρια της ευγένειας και τα διαπιστευτήρια της άδολης ιθαγένειας.
Και για το θέμα του πολέμου και την εμπλοκή της ηγεσίας θα μας πει πως πολλοί κατηγορούν τον πόλεμο και μιλούν διεξοδικά για την αναξιοπιστία και την αβεβαιότητά του, αγνοώντας όμως και την παράμετρο της ηθικής του κάποτε αναγκαιότητας και της πιθανής θετικής έκβασής του.
Για το θέμα του πολέμου λοιπόν, συνέχιζα ο αρχαίος σοφός, δεν είναι σκόπιμο ούτε θεμιτό να ομιλούν μόνο οι μεγαλύτεροι, ως αλάνθαστοι, και οι νεώτεροι, ως άπειροι, να σωπαίνουν εντελώς. Επειδή όμως, συνεχίζει ο Ισοκράτης, το μεγάλο βάρος του πολέμου δεν το επωμίζονται αυτοί που τον χαράσσουν επί χάρτου αλλά αυτοί που τον διεξάγουν μέσα στα χαρακώματα και κονταροχτυπιούνται πάνω στο μετερίζι του θανάτου, πρέπει να ακουσθεί και η δική τους η φωνή, ως δικαίωμα εξαγορασμένο καιπιστοποιημένο όχι με την άκαπνη σιωπή τους και την ανέξοδη αποχή τους αλλά με την ίδια την ζωή τους.
Στο ίδιο περίπου μήκος κύματος «Τα μαθήματα Ηγεσίας» θα μας θυμίσουν πως η άσκηση της αποτελεσματικής εξουσίας δεν έχει σχέση τόσο με το φύλο ή τη φυλή, το αξίωμα ή την ηλικία, αλλά με «το πύρωμα της καρδιάς», όπως λέει ο Παλαμάς, με την ευφυή ωριμότητα, την ρηξικέλευθη επινοητικότητα, την αποδεδειγμένη ευθυκρισία και την διαπιστωμένη αποτελεσματικότητα.
Κυρίες και κύριοι,
Το ακανθώδες θέμα της ηγεσίας είναι διαχρονικά επίκαιρο και επίκαιρα διαχρονικό, ιδιαίτερα σε εποχές και περιοχές, που το έλλειμμά της είναι ιδιαίτερα αισθητό.
Το σύνθετο πλέγμα των ανθρώπινων σχέσεων προτάσσει την ηγεσία ως αναγκαίο αντίδοτο στον πηγαίο ανθρώπινο παρορμητισμό και στην υπερδοσολογία της διάχυτης ανυπακοής και απειθαρχίας. Είναι επομένως η ηγεσία, στις ποικιλώνυμες εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας και δημιουργίας, καλή ως αναγκαίο καλό, για την χαλιναγώγηση των δυσκολοκυβέρνητων ανθρώπινων παθών και την αποφυγή των συνακόλουθων λαθών.
Ο γνωστός Αντί Γουόρχολ είπε πως «στο μέλλον ο καθένας θα μπορούσε να γίνει για 15 λεπτά διάσημος».
Παραφράζοντάς τον θα λέγαμε πως όλοι κατά βάθος θέλουν για λίγο έστω να χειρονομήσουν ως σπουδαίοι, να αισθανθούν ξεχωριστοί. Και οι προσφωνήσεις: μεγάλε, αρχηγέ, δυνατέ, όλη αυτή η προσαγορευτική ονοματολογία είναι ιδιαίτερα προσφιλής (δημοφιλής) σε μεγάλα στρώματα της κοινωνίας, αφού όσο πιο λίγος και πιο μικρός αισθάνεται μέσα του κανείς, τόσο περισσότερο πιστεύει πως η μεγαλοσύνη είναι προορισμένη γι’ αυτόν.
Τα «Μαθήματα ηγεσίας» παραβιάζοντας έτσι και αλλιώς ορθάνοικτες εκπαιδευτικές θύρες δεν φιλοδοξούν να κομίσουν «γλαύκα εις Αθήνας», ούτε προσπαθούν βίαια να εκπορθήσουν τα τείχη της εκπαιδευτικής Ιερουσαλήμ. Θέλουν όμως κάτι νέο, κάτι φρέσκο να κομίσουν, που θα ταράξει τα νερά του ράθυμου εφησυχασμού, του ανιστόρητου και εθνικά επικίνδυνου αμοραλισμού (ωχαδελφισμού) και της βαθειάς και παχιάς (παχυλής), υπνηλίας σε πολλά κλιμάκια της ηγετικής ιεραρχίας και σε μέγα μέρός της υπνώττουσας κοινωνίας. Ευχόμενοι από καρδιάς στο βιβλίο αυτό «καλό ταξίδι» ευελπιστούμε πως ο ήχος της φωνής του δεν θα αποδειχθεί τόσο δυνατός, ώστε να προκαλέσει, αλλά ούτε τόσο αδύναμος, ώστε να μην ακουστεί.

Γιώργος Ροζόκος

Κοινοποιήστε: Share on facebook
Facebook
Share on twitter
Twitter
Share on pinterest
Pinterest
Share on email
Email